Twój przyjaciel robot

Roboty kojarzymy z siłą, wytrzymałością czy dokładnością. Wzbudzają zaufanie, ponieważ rzadko popełniają błędy i precyzyjnie wykonują powierzone zadania. Kto mógł przypuszczać, że na początku XXI wieku będziemy spoglądać w ich stronę nie z powodu tych cech, a ze względu na dużo bardziej ludzkie potrzeby społeczeństw.

Czy robot może odczuwać emocje? Wielu z nas odrzuca taką możliwość, uznając, że pozbawiona duszy maszyna nigdy nie będzie w stanie poznać radości, strachu czy smutku. Taką wizję wkładamy między bajki, dopuszczając podobny scenariusz tylko w filmach i animacjach w rodzaju „Wall-E” czy „Krótkiego spięcia”. Tymczasem świadomy i empatyczny robot emocjonalny już istnieje i stanowi jeden z najważniejszych trendów technologicznych 2020 roku. To temat, który rozpala wyobraźnię i wywołuje wiele dyskusji odnośnie obecnego stanu, ale również przyszłości naszej cywilizacji.

Robot emocjonalny a potrzeby społeczeństw XXI wieku

Ludzie żyją łatwiej i bezpieczniej niż jeszcze sto lat temu. Korzystamy z udogodnień technologicznych, by szybciej i sprawniej się komunikować, lepiej dbać o zdrowie, pracować efektywnie i bez narażania życia. Jednocześnie jednak żyjemy szybciej, często w ciągłym stresie i z nieustannym poczuciem brakującego czasu w ciągu dnia. W ramach pracy i licznych dodatkowych aktywności, gubimy z oczu często to, co jest wszystkim nam niezbędne. Spychamy na dalszy plan emocje i potrzeby z nimi związane.

To ma bardzo konkretne konsekwencje – wiele osób zaniedbuje bliskich, słabną więzi międzyludzkie i zauważamy rosnące dystansowanie społeczne. Zapracowani rodzice mają mniej czasu dla dzieci, które przez to nie mogą odczuwać tylu emocji, ile powinny. W grupie potrzebujących kontaktu bez wątpienia znajdują się również osoby starsze, które coraz częściej są pozbawione odpowiedniej opieki i zmagają się z samotnością.

Tam, gdzie brakuje ludzi, gdzie człowiek zawodzi i przestaje skutecznie realizować swoje powinności, delegowane są roboty. Wykracza to już zdecydowanie poza sytuacje wymagające tylko siły czy precyzji. Coraz częściej znajdziemy robota zaangażowanego w zadania związane z zaspokajaniem potrzeby interakcji z drugą osobą na poziomie emocjonalnym.

Kiedyś zabawka, niedługo przyjaciel?

Sceptycy nadal nazwą tego rodzaju robota zabawką. Ich reakcje będą negatywne, bo uznają go za sprytnie zaprojektowane narzędzie rozrywki, które tylko na pierwszy rzut oka jest w stanie przez kilka chwil zastąpić człowieka. Gdy jednak zagłębić się nieco bardziej w temat, trudno nie dostrzec, jak za sprawą nieustannie rosnących możliwości, pozytywnie wpływa na stan świata. To zdecydowanie jeden z trendów, które wpisują się w inżynierię przyszłości, otwierając przed każdym z nas osobno, poszczególnymi organizacjami, ale także całymi społecznościami, nowe możliwości.

Postęp doskonale widać choćby na przykładzie psa AIBO, który bez wątpienia jest jedną z bardziej znanych kreacji przełomu XX i XXI wieku. Projekt robota został zawieszony w 2006 roku, by powrócić dwa lata temu w dużo nowocześniejszej formie. Teraz pocieszny mechaniczny psiak cały czas się uczy, korzystając z dobrodziejstw łączności internetowej i chmury. Potrafi rozpoznawać kilkadziesiąt wyrazów twarzy użytkownika, reagować na liczne komendy głosowe i szkolić się w trikach niczym prawdziwy czworonóg.

Robot w walce z demencją

O ile w przypadku robota AIBO nadal możemy mówić o nowoczesnej i ciekawej zabawce, o tyle trudno tak kwalifikować zaprojektowaną przez największą japońską organizację badawczą, National Institute of Advanced Industrial Science and Technology, PARO. Rozwijana od 2003 roku foka została stworzona z myślą o osobach starszych, cierpiących na demencję lub Alzheimera, a jej rolą jest obniżanie poziomu stresu i angażowanie pacjentów za pomocą kontaktu. Ten robot reaguje na swoje imię i aktywnie doprasza się o atencję użytkownika. Jednocześnie uczy się zachowań, powtarzając czynności, za które został nagrodzony i unikając tych, które przyniosły mu karę. W ten sposób wywołuje reakcje emocjonalne odbiorcy.

Podobnie istotną rolę pełnić ma zaprezentowany na początku roku Moxie, a więc wykorzystujący uczenie maszynowe mały robot zaprojektowany w celu wspierania rozwoju dziecka i jego mózgu. Amerykański projekt stara się wyjść poza tradycyjne ramy komunikacji werbalnej, by uczynić ją bardziej naturalną. Kontakt ma być emocjonalny, a tym samym wartościowszy. Umożliwia to rozbudowana mimika, gestykulacja i artykulacja, a także zdolność rozpoznawania i wyrażania emocji. Jak tłumaczą sami twórcy, potrzeba istnienia takich robotów jest bardzo duża, bo otwiera szansę na prowadzenie terapeutycznych działań, które normalnie są trudno dostępne i zbyt kosztowne dla wielu rodzin.

Negatywne emocje – podążając doliną niesamowitości

Wspomniałem o przykładach robotów, które starają się budować więź z człowiekiem, ale same ludźmi nie są. Odróżniają je zdecydowanie kształty i rozmiary. Nie jest to przypadkowe. Przeprowadzone w 2015 roku przez holenderskich naukowców badania wskazują, że robot socjalny musi umieć odczytywać nastrój rozmówcy, wyrażać emocje i umieć podtrzymać rozmowę, jeśli ma zostać zaakceptowany przez człowieka. Do tego daleka droga, podczas której maszyny i ich twórcy będą musieli jeszcze pokonać dolinę niesamowitości. Termin ten opisuje nieprzyjemne uczucia – od dyskomfortu, po niechęć lub nawet strach – które wywołują u ludzi roboty wyglądające i funkcjonujące jak człowiek. O takich reakcjach decydują zauważalne drobne szczegóły, na bazie których możliwe jest zidentyfikowanie robota.

Wyzwania inżynierii

Antropomorficzne roboty są więc w jakimś stopniu celem, ale nie dla większości projektantów. Wielu z nich przedkłada przed to stworzenie maszyn potrafiących zbudować więzi z użytkownikiem, zdobyć jego zaufanie. Ścieżka ku iście filmowym robotom jest więc kręta i niesie jeszcze wiele wyzwań, z którymi będziemy musieli się uporać. Skalę trudności znają doskonale inżynierowie zaangażowani w projekty związane z zaawansowanymi technologiami. Potwierdzić to może każdy z moich kolegów, którzy rozpoczął karierę w GlobalLogic. Każdego tygodnia otrzymujemy nowe możliwości, ale wraz z nimi często pojawiają się też kolejne wyzwania. To cała magia IT, nie można się tutaj nudzić.

Nie dziwi więc, że projekty zmierzające do stworzenia mechanicznych bliźniaków są nieco na uboczu, a główny nacisk skupia się na usprawnianiu funkcjonalności robotów. Jak wiele jest jeszcze do zrobienia doskonale obrazuje chociażby HERB Uniwersytetu Waszyngtonu, a więc mechaniczny domowy pomocnik. Potrafi odróżniać różne rodzaje materiałów, oceniać ryzyko ich przypadkowego uszkodzenia i dostosowywać swoje działania do zebranych informacji.

Na wszystko to, co człowiekowi przychodzi intuicyjnie i bezrefleksyjnie, potrzebuje jednak czasu. Wcześniej musi dokonać tysięcy skomplikowanych wyliczeń i operacji informatycznych, na dzisiaj stanowiących nieoderwaną część rzeczywistości robotów. To naturalnie wpływa na większą sztuczność relacji, które mogą stworzyć człowiek i maszyna. Nie wspominając już o problemie różnicy w treści i tonacji – delikatnej kwestii, która dla robota jest niezrozumiała, a dla człowieka wyjątkowo istotna. Wszak wielu z nas w tak prosty sposób potrafi wyrażać bardzo różne emocje.

Robot w każdym domu

Z naszego bloga dowiedzieliście się już, że świat pełen jest rozmownych maszyn. W komunikacji są z każdym miesiącem bardziej skuteczne i pomysłowe. Postęp w dziedzinach sztucznej inteligencji i robotyki sprawia, że nie dziwią zapowiedzi mówiące o mechanicznych pomocnikach, którzy zadomowią się w każdym domu w ciągu najbliższych kilkunastu lat. Trudno tego nie oczekiwać, patrząc choćby na wygodę, którą przyniosły nam przecierające szlaki, dosłownie i w przenośni, autonomiczne odkurzacze. Dużo bardziej interesujący wydaje się jednak rozwój robotów socjalnych, które nie tylko będą nam służyć, ale pozwolą rozwiązać coraz wyraźniejsze problemy cywilizacyjne.

Kto by pomyślał, że w XXI wieku będziemy czekać na roboty, by móc z kimś porozmawiać i wejść w interakcję emocjonalną?